Tutmaç çorbası nerenin

Tutmaç çorbası Anadolu Selçukluları döneminden beri Anadolu’da yaygın olarak bilinen ve pişirilen bir çorbadır. Kaşgarlı Mahmut Divanı Lügatit Türk adlı eserinde Türklerin milli yemeği olarak tutmaç çorbasından bahsetmiş ve tutmaç adını bir Zülkarneyn efsanesine dayandırmıştır.

Rivayete göre büyük bir savaş geçiren halk Zülkarneyn’e “bizi tutma aç” diye yalvarır, o da halkın elinde mevcut erzakı değerlendirmek için bir çorba tarifi verir.

Tutmaç çorbasının Anadolu Selçuklu dönemi öncesinde de Türk kavimlerince bilindiği, hatta Asya’nın değişik yerlerinde de tutmaç çorbasına benzer çorbaların yapıldığı tahmin edilmektedir. Örneğin Hindistanda tatmaj çorbası olarak bilinen bir çorba pişirilmektedir.

Fakat Türklerin Orta Asyadayken pişirdiği tutmaç çorbası ile Anadolu’ya yerleştikten sonra pişirdiği tutmaç çorbasının tarifi arasında bir takım farklar bulunmaktadır.

Tutmaç çorbası bir yörük çorbası olup bilinen ilk tarifi (Asya’da yapılan) mantıya benzemektedir. Şöyle ki; yazdan içinde kurutulmuş et bulunan hamur kurutulur ve kışın tüketilmek için saklanırdı. Şekli üçgen biçiminde mantıya benzerdi. Kış aylarında bu mantı suda kaynatılır ve yoğurt ile soslanır, elde bulunan diğer malzemelerle tatlandırılırdı. Çorbanın hem mantı kısmı hem de suyu içilirdi.

Tutmaç çorbası Anadolu Selçuklu döneminde o denli yaygın pişirilirdi ki Türkler başka memleketlere gittiklerinde önlerine konan sulu yemek ve çorbalara da genel olarak tutmaç çorbası derlerdi. Kısacası tutmaç çorbası neredeyse çorbanın genel ismi olmuştu.

Türkler Anadolu’ya yerleştikten sonra mantı biçimli hamurun yerini erişte almış ve anavatanı Anadolu ve çevresi olan mercimek ve nohut tarife eklenmiştir. Günümüze kadar yaklaşık bin yıldır tarifi bu şekildedir.

Tutmaç çorbası  nasıl yapılır ?

Tutmaç çorbasının yapıldığı yöreye göre değişik tarifleri vardır. Bazı yörelerde et suyuyla pişirilir, bazı yerlerde terbiyesine yumurta katılır, bazı yerlerde sadece mercimek ve erişte ile yapılır.

Tutmaç çorbası yapmak için yazdan erişteleri hazırlamış olmak gerekir. Bazı yörelerde erişteye kesme makarna da denilir ve hanımlar tarafından imece usulüyle yapılır.

Şimdilerde çoğu hanım kendi eriştesini kendi yapmıyor. Bunun yerine el yapımı erişte satın alınıp kullanılabilir.

Öncelikle yeşil mercimek ve nohut ayrı tencerelerde yarım haşlanır. Birer çay bardağı kullanılsa yeterlidir.

Bir tencereye yaklaşık bir litre su koyup kaynatılır. Kaynamaya başlayınca yeşil mercimek, nohut ve erişte atılır ve pişirilir. Pişirirken ara sıra karıştırmak gerekir.

Pişince terbiyesi hazırlanır. Bunun için bir kasede yemek kaşığı un ve bir buçuk yemek kaşığı yoğurt karıştırılır. Çorbanın sıcak suyundan terbiyeye biraz eklenir ve ılıştırılır. Terbiye direk çorbaya atıldığında yoğurt keser, bu nedenle temperlemek gerekir.

Çorbaya terbiyesi eklenince birkaç dakika da o şekilde pişirilir. O esnada sos hazırlanır. Atalarımızın orijinal tutmaç tarifinde sosta sarımsak vardır ama şimdilerde sarımsak kullanılmamaktadır.

Bir tavada tereyağı eritilir ve yemeklik doğranmış soğan pembeleştirilir. Salçası ve biberi de eklenir. Doğu yörelerimizde reyhan, batı yörelerimizde ise nane veya kekik eklenir. Sos hazırlanınca çorbaya eklenir. Tuzu da eklenince birkaç dakika daha pişirip ocağın altı kapatılır.

Tutmaç çorbası istenilirse terbiye olmaksızın veya et suyu ile de yapılabilmektedir. Knorr markasının hazır tutmaç çorbası vardır ve hazır çorba olmasına rağmen gayet lezzetlidir.

Tutmaç çorbası nerenin

Tutmaç çorbasını tek bir ilimiz ile anmak doğru değildir. Bir çok yöremizde ufak farklılıklarla bilinmekte ve pişirilmektedir. Tutmaç çorbasının yaygın olarak bilindiği ve pişirildiği illerimiz şunlardır (Alfabetik sırayla):

• Afyon
• Amasya
• Artvin
• Aydın
• Bingöl
• Bolu
• Burdur
• Bursa
• Çankırı
• Çorum
• Denizli
• Erzincan
• Erzurum
• Eskişehir
• Kahramanmaraş
• Karabük
• Kastamonu
• Kayseri
• Konya
• Kütahya
• Manisa
• Samsun
• Sivas
• Tokat
• Trabzon
• Van

Bazı yörelerimizde de tutmaç çorbasına benzer olarak kesme çorbası yapılmaktadır.